“ผู้ใดมีปกติประพฤติธรรมด้วยกาย วาจา และใจ เทวดาและปวงชน ย่อมสรรเสริญผู้นั้นในโลกนี้ ผู้นั้นละไปแล้ว ย่อมบันเทิงในสุคติโลกสวรรค์”
คำว่า ธรรม หมายถึง สภาพที่ปรากฏอยู่ตามธรรมชาติ แยกเป็นธรรม ที่ถูกปัจจัยปรุงแต่ง ได้แก่ ขันธ์ 5 และธรรม คือสภาพที่ไม่ถูกปัจจัยปรุงแต่ง
สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ได้ทรงรวบรวมจัดไว้เป็นหมวดหมู่ โดยจัดได้เป็น 4 ประเภท คือ
- ธรรมที่ควรศึกษาแล้วกำหนดให้ทราบว่า มีสภาพเป็นอย่างไร
- ธรรมที่ควรศึกษาให้ทราบว่า ดีหรือชั่ว ควรละชั่วเสีย
- ธรรมที่ศึกษาทราบว่า ดีแล้ว ควรทำให้แจ้ง
- ธรรมที่กระทำให้แจ้งแล้ว ควรเจริญให้ยิ่งๆ ขึ้นไป
ดังนั้น หลักธรรมที่สำคัญหมวดหนึ่งที่จะได้นำมากล่าวในวันนี้ เพื่อให้พุทธศาสนิกชนนำไปประพฤติปฏิบัติ อันจักนำความสุข ความเจริญมาให้
นั่นคือ หลักธรรม 10 ประการ อันได้แก่ ทาน ศีล บริจาค ความซื่อตรง ความอ่อนโยน ตบะ ความไม่โกรธ ความไม่เบียดเบียน ความอดทน
ความไม่คลาดจากธรรม
- ประการที่ 1 การสละทรัพย์สิ่งของ เพื่อแบ่งปัน ช่วยเหลือเกื้อกูลกันและกัน การบำเพ็ญสาธารณะประโยชน์ เพื่อสังคมส่วนรวมตลอดถึงประเทศชาติ
- ประการที่ 2 การรักษากาย วาจาให้เรียบร้อย การควบคุมพฤติกรรมของตนให้เป็นปกติและการรักษาความสุจริตแห่งตนให้บริสุทธิ์
- ประการที่ 3 การบริจาค การเสียสละประโยชน์ส่วนตน เพื่อประโยชน์ส่วนรวม การบำเพ็ญกิจด้วยความเสียสละและการสร้างสรรค์คุณประโยชน์ให้เกิดขึ้น
- ประการที่ 4 ความซื่อตรง ความเป็นผู้มีความจริงใจต่อกัน มีจิตใจที่ซื่อสัตย์สุจริต ช่วยเหลือกันด้วยความจริงใจและซื่อตรงไม่มีมายาหลอกลวง
- ประการที่ 5 ความอ่อนโยน ความมีอัธยาศัยและพฤติกรรมที่สุภาพ นุ่มนวล ละมุนละไม ไม่มีทิฐิมานะ ถือตัว ความเป็นผู้มีกิริยามารยาทอ่อนโยนอยู่เสมอ
- ประการที่ 6 การเผากิเลส การตัดอกุศล การบำเพ็ญเพียร เพื่อแผดเผากิเลสตัณหาไม่ให้เข้ามาย่ำยีจิตใจ ตลอดถึงการตั้งใจบำเพ็ญเพียรเพื่อทำภารกิจของตนให้สำเร็จลุล่วงไปด้วยดี
- ประการที่ 7 ความไม่โกรธเคือง มีเมตตาธรรมเป็นเครื่องกั้น ไม่ลุอำนาจแก่โทสะจนเป็นเหตุให้ปราศจากสติและปัญญา มีความยั้งคิดในการกระทำต่างๆ
- ประการที่ 8 ความไม่เบียดเบียน ซึ่งมีความกรุณาเป็นเครื่องกำจัด ไม่บีบคั้นกดขี่กันและกันหรือใช้แรงงานเกินควร โดยไม่มีความกรุณาปราณีต่อกัน
- ประการที่ 9 ความอดทน กล่าวคือ อดทนต่อกิจทั้งปวงที่จะต้องทำด้วยความยากลำบากอดทนต่อความเป็นไปของโลกธรรม ที่หมุนเวียนไปตามโลกอยู่ตลอดเวลาคือ มีลาภ เสื่อมลาภ มียศ เสื่อมยศ นินทา สรรเสริญ สุข และทุกข์
- ประการที่ 10 ความไม่คลาดจากธรรม ความไม่ยินดียินร้าย กล่าวคือการดำรงตนให้ตั้งอยู่ในอุเบกขาธรรม ไม่หวั่นไหวต่ออารมณ์ที่น่าปรารถนาหรืออารมณ์ที่ไม่น่าปรารถนา
- หลักธรรม 11 ประการดังกล่าวมานี้ เมื่อผู้ใดประพฤติปฏิบัติเป็นประจำย่อมนำประโยชน์เกื้อกูลแลความสุขมาให้แก่ผู้นั้นตลอดกาลนาน
พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต ป.ธ. ๙)
เจ้าอาวาสวัดเทวราชกุญชร วรวิหาร
รองเจ้าคณะภาค ๑๔